ΑΛΛΟΤΙΝΑ ΣΠΙΤΙΑ...

Σε κάποιο χωριό στέκεται όρθιο ένα παλιό αρχοντικό, που τώρα είναι μισοερειπωμένο μα πριν χρόνια πολλά ήταν κατάμεστο από τ' αγαθά της ντόπιας γης. Αν το συναντήσετε σε μια βόλτα, θα θαυμάσετε την αρχιτεκτονική, την εργατικότητα, αλλά και την τέχνη της οικονομίας και της επάρκειας των ανθρώπων της εποχής εκείνης που το κατοικούσαν.

Μιλάμε γι' ανθρώπους που πέρασαν σκληρούς πολέμους και αγωνίστηκαν υπεράνθρωπα να σωθούν, εργάστηκαν εντατικά να ζήσουν και να δημιουργήσουν. Τ' όνειρό τους ήταν η μεγάλη οικογένεια. Γιατί τα πολλά παιδιά όπως έλεγαν, είναι ευτυχία. έτσι η μικρότερη οικογένεια είχε συνήθως 4 παιδιά και η πιο μεγάλη έφτανε και τα 12.

Ενας καταπράσινος κήπος με πολλά οπωροφόρα και άλλα δέντρα το αγκαλιάζει από την Ανατολή και όσο το αφήνει κατηφορίζει σε ένα άλλο μακρόστενο κήπο πολύ μεγάλο, που συνορεύει από Βορρά.

Από ένα μικρό καναλάκι σε μια μεγάλη αυλή κυκλική και ανώμαλη, περιτριγυρισμένη με απλό τοίχο 2,50 μ. ύψος. Ενα πέτρινο πεζούλι, κάτω από την κρεβατίνα ήταν "ο καναπές" των γερόντων. Το σπίτι είναι ισόγειο, αλλά πολύ μεγάλο "Δυο κατοικιές σπίθια", όπως έλεγαν τότε και το αχυρόσπιτο. Το ένα δίπλα στο άλλο. Ετσι έπρεπε γιατί ήταν μεγάλη οικογένεια 9 παιδιά, 6 κορίτσια και 3 αγόρια, το ζευγάρι και 2 από τους γονείς τους. Ολες οι πόρτες είναι σπαστές, καμαρωτές, βλέπουν στην αυλή και δέχονται το φως της Ανατολής. Δεξιά της πρώτης εισόδου,έξω, πάνω στον τοίχο σε μια εσοχή σαν ντουλαπάκι είναι ο μπακιρένιος μαστραπάς και μια πλάκα σπιτίσιο σαπούνι για να πλένονται οι κάτοικοι πριν μπούν μέσα στο σπίτι. Η είσοδος οδηγεί σε ένα μονόχωρο πολύ μεγάλο δωμάτιο.

Μαυρισμένα από το χρόνο δοκάρια με λίγους ξύλινους γάτζους, για τα σφάγια, κρατούν το λεπιδένιο σώμα. Αριστερά της εισόδου είναι το μαγεριό που το χωρίζει μια μικρή καμάρα από το μεγάλο δωμάτιο. Πάνω από την καμάρα η ψωμοσανίδα (ράφι) κρατά ζυμωτά στρογγυλά ψωμιά και μερικά ξερά τυράκια.

Δεξιά και αριστερά του μαγεριού είναι δύο πέτρινα πεζούλια στρωμένα με πολύχρωμες κουρελούδες. Απέναντι ο φούρνος κι από κάτω η παρασιά στη γωνίτσα, η φυσηχτήρα και η μασά για τα κάρβουνα. Δεξιά του φούρνου ψηλά είναι η ξύλινη πιατοθήκη, ντυμένη με ραφόκολλες ψαλιδισμένες σε όμορφες μαργαρίτες. Πάνω από τ' αριστερό πεζούλι ένα ράφι κρατά μερικά κουτιά με αρρωματικά βότανα για το στιφάδο του λαγού. Ενα μικρό διαδρομάκι μεταξύ του φούρνου και του εξωτερικού τοίχου διευκολύνει τη νοικοκυρά να πάρει το μπουκάλι το λάδι, το ξύδι, το αλάτι που βρίσκονται σε στρογγυλές τρύπες πάνω στο μεσότοιχο.

Δεξιά της κυρίας εισόδου ένα μικρό πέτρινο ντουλάπι, ο σταμνοστάτης κρατά την πήλινη στάμνα με στερνίσιο νερό, σκεπασμένη με το σταμναγκάθι. Δίπλα μια ξύλινη σκάλα με λίγα πλατιά σκαλοπάτια οδηγεί σ' ένα μεγάλο σοφά κλεισμένο με ξύλινα κάγκελα, ο οποίος φωτίζεται από 2 μικρά παράθυρα. Εκεί είναι η κρεβατοκάμαρα των κοριτσιών. Σιδερένια κρεβάτια ντυμμένα με κρεβατόγυρους τ' αργαλειού και χειροκέντητα μαξιλάρια. Και δύο ξύλινες κασέλες που βάζουν τα προικιά τους. Στα κάγκελα απλώνουν και πλουμιστές πατανίες τα κορίτσια.

Ακριβώς απέναντι δίπλα από το μαγεριό, είναι ο δεύτερος σοφάς και από κάτω το πατητήρι που χρησιμοποιείται μιά φορά το χρόνο για το πάτημα των σταφυλιών και όλο το άλλο διάστημα σαν αποθηκούλα, με τα απαραίτητα για το μαγείρεμα και για κέρασμα. Τσικουδιά, μέλι, καρύδια, αμύγδαλα, σύκα, ξερή μουσταλευριά, παξιμάδια, ελιές, τουρσιά, λαδοτύρι, λουκάνικα, σύγκλινα, ξυνόχοντρο, πετιμέζι, ντοματάδα, όλα φτιαγμένα από τα χέρια τους. Στο τέλος του μεγάλου δωματίου δυτικά είναι ακουμπισμένος στον τοίχο ένας μεγάλος κυπαρισσένιος καναπές ντυμένος με δεξίματο καναμπελίκι και κεντημένες μαξιλάρες που μιλούν για όλη την τέχνη τ' αργαλειού.

Πάνω από τον καναπέ ένα μεγάλο πέτρινο ντουλάπι ανοιχτό κρατά στα ράφια του πολλά βάζα με διάφορα γλυκά του κουταλιού. Σταφύλι, κυδώνι, κίτρο, μελιτζανάκι, καρυδάκι, σύκο κ.α. Δεξιά του καναπέ μια πέτρινη σκάλα με 5 - 6 σκαλοπάτια οδηγεί στο υπόγειο. Ενας ολόδροσος χώρος με ένα μικρό παραθυράκι ασφαλισμένο με σιδερόβεργες. Εδώ επί Τουρκοκρατίας εφύλαγαν τα μεγάλα ζώα για να μη τους τα κλέψουν. Αργότερα έγινε αποθήκη για το λάδι, το κρασί. Εκεί κρατούν και τα διάφορα σπορικά για τη νέα σπορά. Στάρι, κριθάρι, ρόβι, λινάρι, όσπρια, σισάμι και σκούπα κ.λπ.

Ακριβώς την ίδια διαρρύθμηση, χωρίς το υπόγειο, έχει και το πάνω σπίτι. Στον πρώτο σοφά δεξιά της εισόδου είναι τοποθετημένος ο αργαλειός και τα απαραίτητα γι' αυτόν. Ο λυχνοστάτης, ένα στρογγυλό κλειστό δοχείο με λάδι, με τρία γλωσσίδια που βγαίνουν τρία φιτίλια και ανάβουν μαζί για να φωτίζει καλά όταν υφαίνουν κεντήματα με λεπτές κλωστές. Δίπλα στέκεται η ανέμη στερεωμένη σε πέτρα. Στον τοίχο κρέμεται ο άρδαχτος, το τυλιγάδι, η ρόκα και μια μεγάλη ζαβιδάτη τσάντα με μασούρια και σαΐτες. Στον ίδιο χώρο είναι σακιά με πολύχρωμα φάδια, κουκούλια από μετάξι και μπάλες ξασμένο λινάρι για ντορμπάδες. Στον άλλο σοφά είναι ένα διπλό κρεβάτι και κρεμαστές καλαμωτές για την εκτροφή του μεταξοσκώληκα.

Σε κάποια γωνία του σπιτιού στέκεται η ζυμόσκαφη, η πινακοτή, το πάνιστρο, ο συντρίφτης και το φουρνόφτιαρο. "Ολα είναι χρειγιαζούμενα" όπως έλεγε η γιαγιά. Και το καλάθι και το κοφίνι και τα σχοινιά. Αυτό το σπίτι είναι γεμάτο από όλα τ' αγαθά της γης, από το ταβάνι ως το πάτωμα. Ερχεται βαρύς χειμώνας, χιόνια και δεν πρέπει να λείπει τίποτα. Γι' αυτό και τα δοκάρια είναι γεμάτα από κρεμανταλιές. Ξερές μπάμιες, αγκινάρες, κρεμαστοντομάτες, ρόδια, κυδώνια, δέματα από τσάγια του βουνού, ρίγανη και πλεξάνες από κρεμμύδια και σκόρδα.

Όσο για το πάτωμα δεν μπορείς να κάνεις βήμα, από τα γεμάτα σακιά. Δαφνόφυλλα που μάζευαν οι κοπελιές και τα πουλούσαν για το χαρτζιλίκι τους. Γεμάτος σακιά από όλα τα όσπρια και σταφίδες, καρύδια, αμύγδαλα, πατάτες και χαρούπια άφθονα. Γύρω - γύρω στον τοίχο στέκονται μεγάλα πιθάρια με φρέσκο κρασί (μούστο) γιατί εδώ θα καθαρίσει για να μεταφερθεί στα βαρέλια. μέσα σ' αυτό τον χώρο πνίγεται η αναπνοή μου από τη σύνθεση των αρ ωμάτων.Τούτο το μεσαίο πιθάρι προορίζεται για ρετσίνα, έχει ξεχειλίσει με το βράσιμο και μυρίζει την αναπνοή του δάσους. Ετσι με γεμάτο το σπίτι υποδέχονταν οι άνθρωποι της εποχής εκείνης το χειμώνα και όχι μόνο, αλλά και τις δύσκολες καταστάσεις.Ακόμα και στα ζώα φρόντιζαν να μη λείψει τίποτα τις μέρες του χιονιά.

Δούλευαν με όρεξη όλοι, μικροί και μεγάλοι. Ο,τι χρειάζεται ένα νοικοκυριό περνούσε από τα χέρια τους. Και το ντύσιμο των ανδρών, των γυναικών, και των παιδιών. Από βελόνα ως κλωστή. Όλοι βρισκόταν σε κίνηση.

Χαρούμενοι, γελαστοί, με τ' αστεία τους και τα τραγούδια τους, με τα πανηγύρια τους και τις συντροφιές τους και τα κατάφερναν και με τα περιορισμένα μέσα της εποχής, γιατί αγαπούσαν τη γη, τη φύση, το περιβάλλον, και έβλεπες τους γέρους με τα γόνατα να ξελακκίζουν τ' αμπέλια και τους πιο νέους να κρατούν στην τσέπη τους τα μπόλια, για να κάνουν το άγριο ήμερο και αποδοτικό.

Δεν υπήρχαν ρημαγμένα χωράφια, καμένα δέντρα, ούτε γκρεμισμένα σπίτια, δεν πουλούσαν, αγόραζαν και δημιουργούσαν, γι' αυτό τα βρήκαμε και εμείς...

Κλείνω με μια μαντινάδα που άκουσα εκεί στο χωριό σχετικά με τα τωρινά χωράφια και την σύγχρονη εποχή:

Όποιος στην κρίση που έχουμε
δεν θέλει να πεινάσει
τα χωράφια των προγόνων ντου
ας πάει να ξερημάσσει.