Πολλά είναι τα έθιμα και οι παραδόσεις στην Κρήτη για την εορτή των Χριστουγέννων και την Πρωτοχρονιά.
Παλαιότερα αλλά και σήμερα σε πολλές περιοχές, πλησιάζοντας προς τα Χριστούγεννα, άρχιζαν οι προετοιμασίες ώστε όλα να είναι έτοιμα για τη μεγάλη γιορτή. Τα σπίτια καθαρίζονταν σχολαστικά και λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα οι νοικοκυρές έφτιαχναν τα μελομακάρονα, τα οποία φυσικά τρώγονταν την ημέρα των Χριστουγέννων με τη λήξη της νηστείας, που κάποτε τηρούνταν για 40 μέρες.
Το Χριστόψωμο το φτιάχνουν οι γυναίκες στο σπίτι με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή. Για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι το Χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί. Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα, ανταλλάσσοντας ευχές.
Στο παρελθόν τα μελομακάρονα ήταν αποκλειστικά γλυκά για τα Χριστούγεννα κι οι κουραμπιέδες για την Πρωτοχρονιά. Σήμερα όμως ο διαχωρισμός αυτός δεν τηρείται λόγω λαιμαργίας(;).
Στην Κρήτη παλιότερα ήταν έθιμο να μεγαλώνει κάθε οικογένεια στο χωριό ένα γουρούνι, τον "χοίρο", όπως το έλεγαν.
Η κάθε οικογένεια τον φρόντιζε και τον τάιζε για να τον κάνει να ζυγίζει περισσότερο από 100 οκάδες. Και για να σφαχτεί ένας τέτοιος θρεμμένος χοίρος, εκτός από τέχνη ήθελε και τέσσερις γεροδεμένους άνδρες για να τον κρατήσουν κάτω ακίνητο. Το σφάξιμό του ήταν δουλειά πολλών αντρών μαζί, που τον ακινητοποιούσαν και ο πιο έμπειρος του κάθιζε τη θανατηφόρα "μαχαιρέ" σε συγκεκριμένο σημείο στο λαιμό για να πεθάνει ακαριαία, αλλιώς μπορεί και να έφευγε με το μαχαίρι καρφωμένο στο λαιμό του και αλίμονο σε όποιον του αντιστεκόταν ή έμπαινε στον απελπισμένο τελευταίο δρόμο του...
Ο χοίρος σφάζονταν στην αυλή του σπιτιού την παραμονή των
Χριστουγέννων κι ήταν το κύριο χριστουγεννιάτικο έδεσμα όλης της
οικογένειας, ιδίως ζεστή σούπα με την βραστή χοιροκεφαλή, απίθανη με
μπόλικο λεμόνι!
Τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, οι χωρικοί έκοβαν το κρέας του χοίρου και έφτιαχναν:
Λουκάνικα. Απάκια (καπνιστό κρέας χωρίς λίπος). Πηχτή. Σύγλινα (κρέας του γουρουνιού κομμένο σε μικρά κομμάτια, που το έψηναν και το έβαζαν σε μεγάλα δοχεία και το κάλυπταν με το λιωμένο λίπος του ζώου. Το λίπος έπηζε μόλις έχανε τη θερμότητα του και το κρέας μπορούσε να διατηρηθεί έτσι για αρκετούς μήνες). Ομαθιές (τα έντερα του χοίρου γεμισμένα με ρύζι, σταφίδες και κομματάκια συκώτι). Τσιγαρίδες (κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά που το έτρωγαν με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό στην εξοχή, όταν μάζευαν τις ελιές).
Ο χοίρος των Χριστουγέννων ήταν η βασική πηγή κρέατος για αρκετές εβδομάδες. Μέρος σε μια δίαιτα σχετικά φτωχή σε κρέας, την περίφημη διατροφή της Κρήτης, που χάριζε στους Κρητικούς των παλαιότερων δεκαετιών υγεία και μακροζωία.
Το χοιρινό ήταν εξαιρετικά σημαντικό, ιδίως γιατί μπορούσε να αποθηκευτεί εφοδιάζοντας την οικογένεια με κρέας για πολύ καιρό. Επίσης οι νοικοκυρές λέγανε πως "έκανε δυο φαγητά", αφού έβγαζε πολύ λάδι (από το λίπος που έλιωνε κατά το μαγείρεμα) με το οποίο μαγείρευαν έπειτα χόρτα ή πατάτες κάνοντάς τα νοστιμότερα.
Τίποτα δεν πήγαινε χαμένο από τον χοίρο των Χριστουγέννων, για κάθε κομμάτι του ζώου υπήρχε κάποια χρήση...
Ακόμα κι αυτή η ουροδόχος κύστη του, η "φούσκα" όπως λέγεται, αφού πλυνόταν και καθαριζόταν, μετά φουσκωνόταν και γινόταν μπάλα, πολύτιμο δώρο για τα παιδιά της εποχής εκείνης, που σπάνια είχαν παιγνίδια πέρα από κάποια χειροποίητα, καμωμένα από ανάγκη και μεράκι...
Τα παιδιά επίσης εναγωνίως περίμεναν την "καλή χέρα" που ακόμη παραμένει ένα από τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς όπου συνηθίζεται να δίνεται ένα χρηματικό ποσό σαν δώρο σε παιδιά που θα επισκεφτούν κάποιο σπίτι την Πρωτοχρονιά για "αίσιο κι ευτυχές" ποδαρικό του καινούριου χρόνου!
Παλαιότερα αλλά και σήμερα σε πολλές περιοχές, πλησιάζοντας προς τα Χριστούγεννα, άρχιζαν οι προετοιμασίες ώστε όλα να είναι έτοιμα για τη μεγάλη γιορτή. Τα σπίτια καθαρίζονταν σχολαστικά και λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα οι νοικοκυρές έφτιαχναν τα μελομακάρονα, τα οποία φυσικά τρώγονταν την ημέρα των Χριστουγέννων με τη λήξη της νηστείας, που κάποτε τηρούνταν για 40 μέρες.
Το Χριστόψωμο το φτιάχνουν οι γυναίκες στο σπίτι με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή. Για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι το Χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί. Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα, ανταλλάσσοντας ευχές.
Στο παρελθόν τα μελομακάρονα ήταν αποκλειστικά γλυκά για τα Χριστούγεννα κι οι κουραμπιέδες για την Πρωτοχρονιά. Σήμερα όμως ο διαχωρισμός αυτός δεν τηρείται λόγω λαιμαργίας(;).
Στην Κρήτη παλιότερα ήταν έθιμο να μεγαλώνει κάθε οικογένεια στο χωριό ένα γουρούνι, τον "χοίρο", όπως το έλεγαν.
Η κάθε οικογένεια τον φρόντιζε και τον τάιζε για να τον κάνει να ζυγίζει περισσότερο από 100 οκάδες. Και για να σφαχτεί ένας τέτοιος θρεμμένος χοίρος, εκτός από τέχνη ήθελε και τέσσερις γεροδεμένους άνδρες για να τον κρατήσουν κάτω ακίνητο. Το σφάξιμό του ήταν δουλειά πολλών αντρών μαζί, που τον ακινητοποιούσαν και ο πιο έμπειρος του κάθιζε τη θανατηφόρα "μαχαιρέ" σε συγκεκριμένο σημείο στο λαιμό για να πεθάνει ακαριαία, αλλιώς μπορεί και να έφευγε με το μαχαίρι καρφωμένο στο λαιμό του και αλίμονο σε όποιον του αντιστεκόταν ή έμπαινε στον απελπισμένο τελευταίο δρόμο του...
Τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, οι χωρικοί έκοβαν το κρέας του χοίρου και έφτιαχναν:
Λουκάνικα. Απάκια (καπνιστό κρέας χωρίς λίπος). Πηχτή. Σύγλινα (κρέας του γουρουνιού κομμένο σε μικρά κομμάτια, που το έψηναν και το έβαζαν σε μεγάλα δοχεία και το κάλυπταν με το λιωμένο λίπος του ζώου. Το λίπος έπηζε μόλις έχανε τη θερμότητα του και το κρέας μπορούσε να διατηρηθεί έτσι για αρκετούς μήνες). Ομαθιές (τα έντερα του χοίρου γεμισμένα με ρύζι, σταφίδες και κομματάκια συκώτι). Τσιγαρίδες (κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά που το έτρωγαν με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό στην εξοχή, όταν μάζευαν τις ελιές).
Ο χοίρος των Χριστουγέννων ήταν η βασική πηγή κρέατος για αρκετές εβδομάδες. Μέρος σε μια δίαιτα σχετικά φτωχή σε κρέας, την περίφημη διατροφή της Κρήτης, που χάριζε στους Κρητικούς των παλαιότερων δεκαετιών υγεία και μακροζωία.
Το χοιρινό ήταν εξαιρετικά σημαντικό, ιδίως γιατί μπορούσε να αποθηκευτεί εφοδιάζοντας την οικογένεια με κρέας για πολύ καιρό. Επίσης οι νοικοκυρές λέγανε πως "έκανε δυο φαγητά", αφού έβγαζε πολύ λάδι (από το λίπος που έλιωνε κατά το μαγείρεμα) με το οποίο μαγείρευαν έπειτα χόρτα ή πατάτες κάνοντάς τα νοστιμότερα.
Τίποτα δεν πήγαινε χαμένο από τον χοίρο των Χριστουγέννων, για κάθε κομμάτι του ζώου υπήρχε κάποια χρήση...
Ακόμα κι αυτή η ουροδόχος κύστη του, η "φούσκα" όπως λέγεται, αφού πλυνόταν και καθαριζόταν, μετά φουσκωνόταν και γινόταν μπάλα, πολύτιμο δώρο για τα παιδιά της εποχής εκείνης, που σπάνια είχαν παιγνίδια πέρα από κάποια χειροποίητα, καμωμένα από ανάγκη και μεράκι...
Τα παιδιά επίσης εναγωνίως περίμεναν την "καλή χέρα" που ακόμη παραμένει ένα από τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς όπου συνηθίζεται να δίνεται ένα χρηματικό ποσό σαν δώρο σε παιδιά που θα επισκεφτούν κάποιο σπίτι την Πρωτοχρονιά για "αίσιο κι ευτυχές" ποδαρικό του καινούριου χρόνου!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου