Περνούν οι πρώτες μέρες του καινούργιου χρόνου 2013 κι οι γιορτές του
Δωδεκαημέρου πάνε προς το τέλος τους, αφού αύριο έχουμε τη γιορτή των
Θεοφανίων, τη γιορτή του Μεγάλου Αγιασμού, όπως τη λέει κι ο λαός μας.
Στα χωριά της Κρήτης πολλοί πιστεύουν ότι την παραμονή των Θεοφανείων ανοίγουν οι ουρανοί και ό,τι ζητήσει κανείς με πίστη μπορεί να πραγματοποιηθεί. Πιστεύουν ακόμα ότι γίνονται σημαντικές αλλαγές στους ανθρώπους και στη φύση. Μερικοί μάλιστα πιστεύουν πως τα νερά της θάλασσας γίνονται γλυκά και πόσιμα.
Για τη μέρα αυτή λέμε: Σήμερα είναι τω Φωτώ, του Μεγάλου Αγιασμού, τ' Αγιασμού κ.λπ. Από την παραμονή, 5 Ιανουαρίου, που τη λέμε του μικρού Αγιασμού, έχουμε κάνει τις ανάλογες ετοιμασίες. Η καθαριότητα, δική μας και του σπιτιού, η νηστεία κι η αναμονή ώσπου να περάσει ο ιερέας με τον αγιασμό στο συγκλάκι του και να "μας φωτίσει" κι εμάς και το σπίτι μας και το μαγατζέ μας και το στάβλο με τα ζωντανά.
Σε πολλά χωριά της Κρήτης, οι γεωργοί αφήνουν χάμω στη στράτα απ' όπου θα περάσει ο παπάς με τον αγιασμό, κλήματα αμπελιού για να τα δρασκελίσει. Πιστεύουν πως τ' αμπέλι των θα 'χει την ευλογία του Θεού και η προκοπή και η καρποφορία του θα είναι πλούσια.
Σ' άλλα χωριά βράζουν τα φωτοπάπουδα, δηλαδή διάφορα όσπρια και τα τρώνε έτσι χωρίς λάδι, γιατί νηστεύουν από σήμερα το πρωί μέχρι αύριο για να πιούνε αγιασμό. Από τα φωτοπάπουδα βάζουν και στο παχνί των βοδιών. Κι εκείνα ευχαριστημένα αφού αξιωθήκανε να φάνε από τον κόπο τους, ακούμε να συνομιλούν το βράδυ και να ευχαριστούν τον Θεό. Ρίχνουν σ' άλλα χωριά φωτοπάπουδα στα δώματα, στις σκεπές δηλ. τις χωμάτινες των σπιτιών για τα πετεινά του Ουρανού καθώς λένε...
Το βράδυ της παραμονής του Μεγάλου Αγιασμού αδειάζουν τα λαγήνια του σπιτιού γιατί πρέπει να βάλουν αύριο νέο αγιασμένο νερό από τη βρύση του χωριού. Επεριμένανε ώρες τον παπά να 'ρθει (γιατί έπαιρνε με τη σειρά τσι γειτονιές και τα σπίθια) για να φιλήσουνε το σταυρό. Στο συγκλάκι του αγιασμου που κρατούσε εβάνανε ό,τι είχανε, δεκάρικο, εικοσιάρικο. Εσερνε και σακκουλιέρηδες: Ο σακκουλιέρης του λαδιού, του σταριού, των οπωρικώ. Και των εδούδανε ένα κάρτο λάδι, μια λεκανιδέ στάρι χάσικο, αμύγδαλα και καρύδια κι όσοι είχανε κάστανα. Κι εκείνοι φεύγοντας επετούσανε απού τα μαζωμένα μια χουφτιά εις τσ' όρθες για να κλωσίσουν όπως ελέγανε...
Τα Φωτοκάλαντα (μια εκδοχή τους, γιατί τραγουδιούνται και στη Κρήτη αυτά επίσης):
Σήμερα είναι τω Φωτώ,
π' αγιάζουν οι παπάδες,
και μες στα σπίθια μπαίνουνε,
και λεν τον Ιορδάνη,
κι ο Ιωάννης Βαφτιστής,
επέρασεν και είπε:
Χαρίσετέ μου τα κλειδιά
τα μαργαριταρένια,
ν' ανοίξω των Παράδεισο,
να πιω νερό δροσάτο,
να θέσω ν' αποκοιμηθώ,
σε μια σπηλιά από κάτω.
Να πέφτουν μήλα πάνω μου,
και ρόδα στην ποδιά μου,
και τα χρυσά τριαντάφυλλα,
εις τα προσκέφαλά μου.
Ανήφορος, κατήφορος,
στα τρία πηγαδάκια,
κάθουνται τρεις μελαχρινές
με τα σγουρά μαλλάκια.
Η μια κεντά τον Ουρανό,
κι η γ' άλλη το φεγγάρι,
κι η τρίτη η καλύτερη
κεντά τον αϊ Γιάννη!
*******************
Το πρωί του Μεγάλου Αγιασμού εκκλησιάζονται παντού όλοι, γιατί δεν πρέπει να λείπουν από τη Βάφτιση του Χριστού, αλλά και για να πιουν αγιασμό, που το χουν σε καλό κι ακόμη να πάρουν σ' ένα πεντακάθαρο ποτήρι για το σπίτι. Τον μεταφέρει ο νοικοκύρης του σπιτιού και του ανάβουν αμέσως καντήλι, όπου θα τον τοποθετήσουν.
Από τον αγιασμό αυτό θα ραντίσουν τα τέσσερα καντούνια του σπιτιού, για να ξορκιστεί το κακό και με τον υπόλοιπο θα γεμίσουν καθαρά γουβαδάκια (συγκλάκια) με συμπλήρωμα νερού, όπου τα μεγάλα παιδιά πηγαίνουν και 'φωτίζουν' τ' αμπέλι, το λιόφυτο, τα σπαρτά, τα δέντρα, τα κουκιά κ.λπ.
Αν το χωριό ή η πόλη είναι παραθαλάσσια ή έχει ποταμό, νεαροί κολυμπητές πέφτουν στα χειμωνιάτικα νερά για να πιάσουν τον Σταυρό, όταν τον ρίξει ο παπάς.
Σε πολλά μέρη, τον περιφέρουν στα σπίτια, σαν νικητές, προσκυνούν οι νοικοκυραίοι κι όσοι τυχαίνουν και κερνούν τον νικητή βουτηχτή. Είναι καλό λένε οι θαλασσινοί μας, να πιάσεις τον Σταυρό κι η πίστη και το θάρρος των νικούν της θάλασσας την παγωνιά.
Από του μικρού αγιασμού κιόλας, εφύγανε πια οι κατσικαντήλιδες από τον επάνω κόσμο γιατί ήρθε ο παπάς με την αγιαστούρα του και τσ' απόδιωξε.
Κι ως του χρόνου πάλι, τούτα τα μιαρά (οι καλικάτζαροι), θα 'ναι στ' απόβαθα τση γης και θα πριγιονίζουν, μα το ίδιο τονε κάνει. Κάθε χρόνο κι η πίστη μας με τη δύναμη του Σταυρού, θ' αποδιώχνει το κακό από τη Γη και θα μας προφυλάσσει από τις ενέργειες τους...
Αυτά είναι λίγα από τα λαογραφικά θησαυρίσματα του τόπου μας, για την παραμονή και την ημέρα του Μεγάλου Αγιασμού (5-6/1). Μ' αυτήν την πατροπαράδοτη κληρονομιά την ανεκτίμητη μεγαλώσαμε εμείς, μ' αυτήν δυναμώσαμε και την πίστη μας, μ' αυτήν αισθανθήκαμε το μεγαλείο της ζωής των πατέρων μας, μ' αυτήν επιδιώκουμε να γαλουχήσουμε κι εμείς τα παιδιά μας.
Κι ας μη μας διαφεύγει πως: Όσο ξεκόβει ο σημερινός άνθρωπος από την παράδοση του, τόσο αξεδίψαστος και φτωχός θα μένει...
Στα χωριά της Κρήτης πολλοί πιστεύουν ότι την παραμονή των Θεοφανείων ανοίγουν οι ουρανοί και ό,τι ζητήσει κανείς με πίστη μπορεί να πραγματοποιηθεί. Πιστεύουν ακόμα ότι γίνονται σημαντικές αλλαγές στους ανθρώπους και στη φύση. Μερικοί μάλιστα πιστεύουν πως τα νερά της θάλασσας γίνονται γλυκά και πόσιμα.
Για τη μέρα αυτή λέμε: Σήμερα είναι τω Φωτώ, του Μεγάλου Αγιασμού, τ' Αγιασμού κ.λπ. Από την παραμονή, 5 Ιανουαρίου, που τη λέμε του μικρού Αγιασμού, έχουμε κάνει τις ανάλογες ετοιμασίες. Η καθαριότητα, δική μας και του σπιτιού, η νηστεία κι η αναμονή ώσπου να περάσει ο ιερέας με τον αγιασμό στο συγκλάκι του και να "μας φωτίσει" κι εμάς και το σπίτι μας και το μαγατζέ μας και το στάβλο με τα ζωντανά.
Σε πολλά χωριά της Κρήτης, οι γεωργοί αφήνουν χάμω στη στράτα απ' όπου θα περάσει ο παπάς με τον αγιασμό, κλήματα αμπελιού για να τα δρασκελίσει. Πιστεύουν πως τ' αμπέλι των θα 'χει την ευλογία του Θεού και η προκοπή και η καρποφορία του θα είναι πλούσια.
Σ' άλλα χωριά βράζουν τα φωτοπάπουδα, δηλαδή διάφορα όσπρια και τα τρώνε έτσι χωρίς λάδι, γιατί νηστεύουν από σήμερα το πρωί μέχρι αύριο για να πιούνε αγιασμό. Από τα φωτοπάπουδα βάζουν και στο παχνί των βοδιών. Κι εκείνα ευχαριστημένα αφού αξιωθήκανε να φάνε από τον κόπο τους, ακούμε να συνομιλούν το βράδυ και να ευχαριστούν τον Θεό. Ρίχνουν σ' άλλα χωριά φωτοπάπουδα στα δώματα, στις σκεπές δηλ. τις χωμάτινες των σπιτιών για τα πετεινά του Ουρανού καθώς λένε...
Το βράδυ της παραμονής του Μεγάλου Αγιασμού αδειάζουν τα λαγήνια του σπιτιού γιατί πρέπει να βάλουν αύριο νέο αγιασμένο νερό από τη βρύση του χωριού. Επεριμένανε ώρες τον παπά να 'ρθει (γιατί έπαιρνε με τη σειρά τσι γειτονιές και τα σπίθια) για να φιλήσουνε το σταυρό. Στο συγκλάκι του αγιασμου που κρατούσε εβάνανε ό,τι είχανε, δεκάρικο, εικοσιάρικο. Εσερνε και σακκουλιέρηδες: Ο σακκουλιέρης του λαδιού, του σταριού, των οπωρικώ. Και των εδούδανε ένα κάρτο λάδι, μια λεκανιδέ στάρι χάσικο, αμύγδαλα και καρύδια κι όσοι είχανε κάστανα. Κι εκείνοι φεύγοντας επετούσανε απού τα μαζωμένα μια χουφτιά εις τσ' όρθες για να κλωσίσουν όπως ελέγανε...
Τα Φωτοκάλαντα (μια εκδοχή τους, γιατί τραγουδιούνται και στη Κρήτη αυτά επίσης):
Σήμερα είναι τω Φωτώ,
π' αγιάζουν οι παπάδες,
και μες στα σπίθια μπαίνουνε,
και λεν τον Ιορδάνη,
κι ο Ιωάννης Βαφτιστής,
επέρασεν και είπε:
Χαρίσετέ μου τα κλειδιά
τα μαργαριταρένια,
ν' ανοίξω των Παράδεισο,
να πιω νερό δροσάτο,
να θέσω ν' αποκοιμηθώ,
σε μια σπηλιά από κάτω.
Να πέφτουν μήλα πάνω μου,
και ρόδα στην ποδιά μου,
και τα χρυσά τριαντάφυλλα,
εις τα προσκέφαλά μου.
Ανήφορος, κατήφορος,
στα τρία πηγαδάκια,
κάθουνται τρεις μελαχρινές
με τα σγουρά μαλλάκια.
Η μια κεντά τον Ουρανό,
κι η γ' άλλη το φεγγάρι,
κι η τρίτη η καλύτερη
κεντά τον αϊ Γιάννη!
*******************
Αφρουκαστείτε να σας πω θαύμα του Ιωάννη
απού βαφτίζει το Χριστό μέσα στον Ιορδάνη.
Τώρα τα δωδεκαήμερα που ’ν’ του Χριστού τα γέννα
χαίρονται όλοι οι χριστιανοί, χαίρεται κι η Καθέδρα...
Παρακαλώ όσοι είστε εδώ καλά ν’ αφρουκαστείτε,
ν’ ακούσετε για το Χριστό κι όλοι σας να χαρείτε.
Χριστός τον κόσμο γύρισε με δώδεκα αποστόλους
στον Ιορδάνη τσ' ήφερε και βάφτισε τσοι όλους...
Ε! Ιωάννη Πρόδρομε, έλα να με βαφτίσεις,
με την αγία χέρα σου να με χειροτονήσεις.
Πώς να τολμήσω σήμερο και πώς ν’ αποφασίσω
και πώς να πιάσω το Χριστό για να τονέ βαφτίσω.
Τρίχα καμήλας φόρεσε και ζώνη δερματίνη
τον Κύριο παρακαλεί την κεφαλή να κλίνει.
Η θάλασσα είδε κι έφυγε, ο Ιορδάνης φρίσσει,
την κεφαλή του ήσκυψε για να τόνε βαφτίσει.
Κι άγγελοι από τον ουρανό ανεβοκατεβαίνουν,
Δόξα εν υψίστοις έλεγαν και στο Χριστό πηγαίναν.
Ιδού όπως σας είπαμε μ’ όλη την προθυμία
του Ιησού μας του Χριστού βάφτιση την Αγία,
του χρόνου πάλι να 'ρθουμε μ’ υγεία να σας βρούμε
στα σπίτια σας χαρούμενους κι όλοι να τραγουδούμε.
Το πρωί του Μεγάλου Αγιασμού εκκλησιάζονται παντού όλοι, γιατί δεν πρέπει να λείπουν από τη Βάφτιση του Χριστού, αλλά και για να πιουν αγιασμό, που το χουν σε καλό κι ακόμη να πάρουν σ' ένα πεντακάθαρο ποτήρι για το σπίτι. Τον μεταφέρει ο νοικοκύρης του σπιτιού και του ανάβουν αμέσως καντήλι, όπου θα τον τοποθετήσουν.
Από τον αγιασμό αυτό θα ραντίσουν τα τέσσερα καντούνια του σπιτιού, για να ξορκιστεί το κακό και με τον υπόλοιπο θα γεμίσουν καθαρά γουβαδάκια (συγκλάκια) με συμπλήρωμα νερού, όπου τα μεγάλα παιδιά πηγαίνουν και 'φωτίζουν' τ' αμπέλι, το λιόφυτο, τα σπαρτά, τα δέντρα, τα κουκιά κ.λπ.
Αν το χωριό ή η πόλη είναι παραθαλάσσια ή έχει ποταμό, νεαροί κολυμπητές πέφτουν στα χειμωνιάτικα νερά για να πιάσουν τον Σταυρό, όταν τον ρίξει ο παπάς.
Σε πολλά μέρη, τον περιφέρουν στα σπίτια, σαν νικητές, προσκυνούν οι νοικοκυραίοι κι όσοι τυχαίνουν και κερνούν τον νικητή βουτηχτή. Είναι καλό λένε οι θαλασσινοί μας, να πιάσεις τον Σταυρό κι η πίστη και το θάρρος των νικούν της θάλασσας την παγωνιά.
Από του μικρού αγιασμού κιόλας, εφύγανε πια οι κατσικαντήλιδες από τον επάνω κόσμο γιατί ήρθε ο παπάς με την αγιαστούρα του και τσ' απόδιωξε.
Κι ως του χρόνου πάλι, τούτα τα μιαρά (οι καλικάτζαροι), θα 'ναι στ' απόβαθα τση γης και θα πριγιονίζουν, μα το ίδιο τονε κάνει. Κάθε χρόνο κι η πίστη μας με τη δύναμη του Σταυρού, θ' αποδιώχνει το κακό από τη Γη και θα μας προφυλάσσει από τις ενέργειες τους...
Αυτά είναι λίγα από τα λαογραφικά θησαυρίσματα του τόπου μας, για την παραμονή και την ημέρα του Μεγάλου Αγιασμού (5-6/1). Μ' αυτήν την πατροπαράδοτη κληρονομιά την ανεκτίμητη μεγαλώσαμε εμείς, μ' αυτήν δυναμώσαμε και την πίστη μας, μ' αυτήν αισθανθήκαμε το μεγαλείο της ζωής των πατέρων μας, μ' αυτήν επιδιώκουμε να γαλουχήσουμε κι εμείς τα παιδιά μας.
Κι ας μη μας διαφεύγει πως: Όσο ξεκόβει ο σημερινός άνθρωπος από την παράδοση του, τόσο αξεδίψαστος και φτωχός θα μένει...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου