ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ...

Η βία πάλι στο προσκήνιο. Σύμφωνα με το λεξικό Μπαμπινιώτη "βία είναι η άσκηση σωματικής ή άλλης δύναμης, ή η χρησιμοποίηση απειλών με σκοπό την επιβολή της θέλησης κάποιου".

Η βία ασκείται από άλλους, αλλά και προσφεύγει κανείς σ' αυτήν όταν χρειαστεί...

Τα τελευταία κρούσματα πολιτικής βίας στη χώρα σε περίοδο μνημονίων και δυσβάστακτων φορολογικών μέτρων, προκαλούν εύλογη ανησυχία σε όλους. Αλλά ο μεγαλύτερος φόβος είναι μη τυχόν με την ανοχή της πολιτείας και της κοινωνίας, φαινόμενα που υπονομεύουν τη Δημοκρατία, καταλήξουν σε επικίνδυνη συνήθεια...

Μη τυχόν δηλαδή, κυριαρχήσει η απάθεια σε ό,τι συμβαίνει γύρω μας.

Η βία στις ανθρώπινες κοινωνίες παρουσιάζεται πολυπρόσωπη. Ενυπάρχει στον άνθρωπο από την εμφάνισή του στη γη. Από το βιβλικό οφθαλμόν αντί οφθαλμού, μέχρι τη μαρξιστική "βία ως μαμή της Ιστορίας" και από το αισχύλειο η βία γεννάει τη βία, μέχρι το περονικό "η βία στα χέρια του λαού δεν είναι βία", κύλησε πολύ μελάνι και περισσότερο αίμα...

Οι πολλοί ορισμοί της βίας δηλώνουν τη δυσκολία οριοθέτησής της. Κι αυτό επειδή κάθε εποχή την αντιλαμβάνεται διαφορετικά, ενώ σε κάθε τόπο και περιβάλλον μεταφράζεται αλλιώς. Αλλιώς την προσλαμβάνουν οι θρησκείες («ιεροί» πόλεμοι, «Ιερά Εξέταση» κ.ά.), αλλιώς ορισμένες ομάδες ανθρώπων...

Την εποχή μας  περισσότερο από ποτέ, η βία εκδηλώνεται ως μορφή επιβολής ισχύος ή βίαιης κατάκτησης, ανταπόδοσης  ή τυφλής εκδίκησης. Αλλά και ως παθολογική - αρρωστημένη αντίδραση στην κοινωνία.

Διακρίνεται στη:
- Λεκτική βία: είναι οι φραστικές απειλές ή ύβρεις ενός ισχυρού απέναντι σε ασθενέστερο κοινωνικοοικονομικά άτομο (παρενόχληση), πριν εξελιχτεί σε σωματική βία (ενδοοικογενειακή,  ενδοσχολική ή ενδοεργασιακή).

- Διαπροσωπική βία: αφορά κυρίως ατομικές ή ομαδικές συμπεριφορές κυριαρχίας ενός ή περισσοτέρων ατόμων σε κάποιο άλλο ή άλλα, με τη χρήση σωματικής, ψυχολογικής ή άλλης βίας.
Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την εκπλήρωση αυτού του σκοπού, αποβλέπουν στον πειθαναγκασμό του αντιπάλου, ώστε αυτό να συναινέσει στη βούληση του θύτη του. Κι αυτό επιτυγχάνεται με την πρόκληση σωματικού πόνου (βασανιστήρια), ή με τη στέρηση βασικών προσωπικών ελευθεριών. Οι συμπεριφορές αυτές που όχι σπάνια φτάνουν στο θάνατο, εφαρμόζονται ενσυνείδητα ή ασυνείδητα. Κάποτε, επιβάλλονται άνωθεν. Τέτοια βία υπάρχει στα σπίτια (κατά των γυναικών ή των παιδιών), σε μερικά σχολεία (school bulling), σε αστυνομικά κρατητήρια, σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και αλλού.

- Παθολογική βία: ορισμένοι άνθρωποι έχουν μέσα τους τη βία σε αυξημένο παθολογικά βαθμό. Η οργανική αυτή πάθηση  επιβεβαιώθηκε και κλινικά στις αρχές του περασμένου αιώνα. Έτσι δεν είναι διόλου περίεργο που πράξεις παράλογης βίας (υπόθεση Μπρέιβικ, πολλαπλά επαναλαμβανόμενα αμόκ σε σχολεία των ΗΠΑ, κ.λπ.) δικαιολογούνται ως παθολογικές...

- Εγκληματική βία: τη ζούμε κάθε μέρα. Περιέχει το κοινό έγκλημα, αυθόρμητο ή εκ προμελέτης. Προκαλείται από κοινωνικές, οικονομικές ή ψυχοπαθολογικές αιτίες και είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας.

- Κρατική βία: τα κράτη εφαρμόζουν ή διεκδικούν, σύμφωνα με τον ορισμό του κοινωνιολόγου Max  Weber  το "μονοπώλιο της νόμιμης βίας", με το να εφαρμόζουν τις δικαστικές αποφάσεις ή  τη διασφάλιση της δημόσιας τάξης. Σε περίπτωση δε πολέμου το κράτος δικαιώνει τον επονομαζόμενο δίκαιο πόλεμο, με ανάλογη βία.

- Δομική ή αόρατη βία: ενυπάρχει στις δομές μιας κοινωνίας με τη μορφή άδικων νόμων, την ευνοιοκρατία, την αναξιοκρατία,  την ασυλία κ.λπ. ΑπέναντΙ της οι απλοί πολίτες είναι ανίσχυροι. Εδώ προστίθεται και η βία εναντίον των μειονοτήτων, αλλά και αυτή εναντίον των περιθωριοποιημένων κοινωνικών ομάδων (άνεργοι, άστεγοι, νεόπτωχοι κ.λπ.).

- Πολιτική βία: περιλαμβάνει τις βίαιες ενέργειες μιας πολιτείας που γίνονται με πολιτικά κριτήρια σε βάρος των πολιτών της: όπως καταστολή επανάστασης που αποβλέπει στην ανατροπή του καθεστώτος, σύλληψη για αντίσταση κατά της αρχής κ.λπ. Αντίθετα η νόμιμη εξέγερση του λαού και η βία που θα ασκήσει εναντίον σφετεριστών της εξουσίας ή ατόμων που επιδιώκουν την κατάλυση της δημοκρατικού πολιτεύματος εμπεριέχεται ως προτροπή προς τους πολίτες στο Ελληνικό Σύνταγμα.

- Οικονομική βία: τη ζούμε κι αυτή κάθε μέρα τρία χρόνια τώρα, με την κατάρρευση της εθνικής οικονομίας. Δημιουργήθηκε λόγω της αλόγιστης μεταπολιτευτικής δανεικής ζωής μας ως ατόμων και κράτους. Με τη διόγκωση των χρεών και την αδυναμία πληρωμής τους η βία, ατομική ή κρατική, βρέθηκε σε πρώτο πλάνο. Για να επιτευχθεί δε ο τελικός στόχος (η αποπληρωμή των χρεών μας), το κράτος καταστρέφει σιγά - σιγά κι ανεπανόρθωτα τον κοινωνικό ιστό, διαλύοντας για λόγους οικονομίας όλες τις βασικές συνεκτικές δομές της κοινωνίας....

- Φυσική βία: περιλαμβάνει τις καταστροφές που προκαλούν οι ανεξέλεγκτες δυνάμεις της φύσης (καταιγίδες, τρικυμίες, πλημμύρες, σεισμοί, πυρκαγιές, τσουνάμι, καύσωνες κ.λπ.) Φυσική θεωρείται και η βία των ζώων απέναντι στα άλλα, αλλά και τον άνθρωπο. Εξ ου η έκφραση κτηνώδης βία!

- Διαδικτυακή ή κυβερνο-βία (cyber-violence): φαινόμενο της τεχνολογικής προόδου του ανθρώπου. Πρόκειται για ανεξέλεγκτη βία σε λεκτική (γραπτή) ή εικονική (με βίντεο) μορφή, που αποβλέπει στην υποτίμηση ή απαξίωση, προσβολή ή γελοιοποίηση ενός ατόμου ή ομάδας στο διαδίκτυο.
Διαχωρίζεται άραγε η βία σε καλή ή κακή, υποκειμενική ή αντικειμενική, δίκαιη ή άδικη;  Είναι άραγε η βία έμφυτη ή επίκτητη;

Η "μη βία" του Γκάντι έχει αντίκρισμα στην εποχή μας; Πότε αρχίζει η βία: εκεί που σταματά ο λόγος ή μήπως όταν ο άλλος ανακαλύπτει το σημείο αδυναμίας μας; Η εκπαίδευση/παιδεία  είναι ικανές να την εξουδετερώσουν;

Πολά τα πρόσωπα της βίας, περισσότερα τα ερωτήματα γι αυτήν. Ένα είναι βέβαιο πως ποτέ η ωμή βία δεν έλυσε κι ούτε πρόκειται να λύσει κανένα πρόβλημα...